دستگاه تراکم سنجی استخوان
پوکی استخوان تا زمانی که به نقص50-30 % از مواد معدنی( کلسیم و…) نرسد قابل رؤیت در رادیوگرافی ساده نمی باشد. بنابراین باید از وسیله ای حساس تر و دقیق تر برای تشخیص پوکی استخوان بهره برد. متدهای متنوعی مطرح بوده و هست، از جمله بررسی استخوان با موجهای اولتراسونیک و یا CT اسکن، ولی آنچه از همه حساس تر و دقیق تر است، دستگاه جذب اشعه دوگانه (DEXA) X می باشد. در این متد از 2 منبع اشعه x ray با مقادیر خیلی کم( در کل 1% مقدار یک رادیوگرافی قفسه سینه) استفاده می شود.
در راستای شعار\’\’ حرکت¸پایه سلامت \’\’ از اخرین نسل سیستم هالوژیک که معتبرترین سیستم تراکم سنجی روز و ساخت امریکا است ¸ (Horizon ) بهره می بردوتوانایی بررسی تراکم استخوان اطفال را مثل بالغین فراهم کرده است. بعد از بررسی مفصل لگن و ستون فقرات ¸ نتایج در دو ستون تحت عنوان T score و Z score معرفی می شود.
مطالعه ی T یک مطالعه تشخیصی برای افراد بالای 50 سال است و مقایسه تراکم بیمار با یک فرد سالم و جوان حدود 30 ساله می باشد. در صورتی که شاخص T بیشتر از 1- باشد استخوان نرمال تلقی می شود. و در صورتی که -1<Tscore<-2.5 باشد¸ کاهش میزان مواد معدنی (استئوپنی) و در صورتی که Tscore< -2.5 باشد ¸استئوپروز یا پوکی استخوان تلقی می شود. اگر شرح حالی ازشکستگی قبلی در مچ یا لگن مطرح باشد، پوکی استخوان از نوع شدید مطرح می شود.
مطالعه ی Z یک مطالعه ی تشخیصی برای افراد زیر 50 سال است، تراکم استخوانی فرد با یک فرد هم جنس و هم سن خودش مقایسه می شود. در صورتی که شاخص Z بیشتر از -2 باشد مطالعه نرمال و کمتر از آن پوکی استخوان گزارش می شود. هر چند میزان اشعه در تراکم سنجی استخوان اندک است ولی انجام آن برای گروه های خاصی از افراد توصیه می شود.
پوکی استخوان
استخوان از دو جزء ساختاری پروتئینی( کلاژن و…) و مواد معدنی(کلسیم و…) تشکیل شده است. این ساختار دائماً در حال پویائی و حذف وجذب می باشد. هر گونه تغییر در کمیت و کیفیت این دو جزء آلی و معدنی سبب بیماری در این ساختار می شود به نحوی که در سنین کودکی راشیتیسم( نرمی استخوان) و در سنین بزرگسالی استئومالاسمی( کاهش همزمان کلاژن و مواد معدنی) و یا استئوپروز ( کاهش غالب مواد معدنی) نامیده می شود. بر خلاف استئومالاسمی¸ استئوپروز شایعتر است و معمولاً بدون درد می باشد به همین خاطر به آن بیماری خاموش هم می گویند. شایان ذکر است در ⅔ موارد شکستگی های مهره ای ناشی از پوکی استخوان علامت خاصی وجود ندارد. استئوپروز شایعترین بیماری متابولیک استخوانی می باشد. در این بیماری استحکام استخوان واضحاً کم شده و خطر شکستگی بالا می رود.
![\"\"](\"https://aghayebeigi.ir/wp-content/uploads/2020/05/پوکی-استخوان1.jpg\")
طبق تعریف استحکام استخوانی به دو عامل تراکم استخوانی (Bone density) و کیفیت استخوان(Bone quality) وابستگی دارد.
در بررسی وضعیت استخوانی معمولاً ارزیابی ها از موادمعدنی به عمل می اید و این بررسی یک ارزیابی نسبی و ناقص از وضعیت استحکام استخوانی می باشد. در تراکم سنجی مقدار وزن مواد معدنی در واحد سطح(g/cm2) ارائه می شود. با کاهش میزان استحکام استخوانی¸ احتمال شکستگی در استخوان های بدن مخصوصاً نوع باربر آن مثل مفصل لگن و ستون فقرات بالا می رود.
پوکی استخوان در سنین بالای 65 سال و یائسگی در زنان شدت بیشتری به خود می گیرد. و پوکی استخوان از نوع سالمندان نامیده می شود. در مردان نیز این رخداد از سن 70 سالگی به بعد رخ می دهد مگر آنکه بیماری های زمینه ای خاصی مطرح باشد که معمولاً پوکی در سنین کمتر نیز مطرح می شود.
پوکی استخوان را به راحتی می توان قبل از رخداد هر شکستگی تشخیص داد و اهمیت این تشخیص در این جاست که درمان و برگشت به حالت طبیعی میسر است و احتمال شکستگی می تواند به کمتر از 50% رسد .
از آنجائی که همواره پیشگیری بر درمان مقدم است رعایت اصول رفتاری¸ ورزشی و تغذیه ای می تواند سبب پیشگیری از پوکی استخوان شود.