بیماری اسکولیوز، بیماری ناشناخته یا بیماری با علل ناشناخته؟

 بیماری اسکولیوز از جمله بیماری‌هایی است که در همه افراد ممکن است رخ دهد. این بیماری ممکن است ناشی از علل مختلف باشد که توجه به علل بیماری اسکولیوز می‌تواند از بروز و رخ دادن آن در آینده جلوگیری می‌کند. بیماری اسکولیوز نیازمند توجه و آشنایی بیشتر می‌باشد که در ادامه شما را با این بیماری و نشانه‌های آن بیشتر آشنا می‌کنیم.

آشنایی با بیماری اسکولیوز

بیماری کژپشتی یا بیماری اسکولیوز به انحراف جانبی و چرخشی ستون فقرات گفته می‌شود این ستون کژی انواع متعددی دارد که شایع‌ترین آن بیماری اسکولیوز با منشاء ناشناخته (ایدیوپاتیک) می‌باشد. معضل بزرگ‌تر آن است که این بیماری مهم در سنین مختلف دیر تشخیص داده می‌شود و عملا در سال‌های مهم ناشناخته باقی می‌ماند.

در بیماری اسکولیز مادرزادی، مشکل به صورت نقص تشکیل یا جداسازی مهره‌ها از همان ابتدای جنینی رخ می‌دهد و معمولا در بدو تولد خود را نشان می‌دهد. دیگر یافته‌های همزمان مثل نقص دیواره قلبی و یا کلیوی گاها سر پیکان را به سمت ستون فقرات می‌برند و تشخیص زود هنگام رخ می‌دهد.

ولی در بیماری اسکولیوز با علل ناشناخته بیمار معمولا در سنین مدرسه‌ای است در ابتدا مشکلی ندارد و به همین خاطر والدین خیلی به موضوع فکر نمی‌کنند ولی تدریجا و بدون آن که بیمار دردی داشته باشد وارد مرحله انحراف می‌شود.

نشانه‌های بیماری اسکولیوز

اولین نشانه‌های آن بسته به محل انحراف می‌تواند برجستگی کمری یا دنده‌ای باشد که معمولا در حالت خمیدگی آشکار می‌شود و یا غیر قرینگی شانه‌ها است که باز والدین آن را به مسائل دیگری مانند بد نشستن یا کج مطالعه کردن ارتباط می‌دهند و موضوع باز ناشناخته باقی می‌ماند.

علل بوجود آمدن بیماری اسکولیوز

بیماری اسکولیوز باعلل ناشناخته علی‌رغم شناخته بودن سیر طبیعی آن، به معنی واقعی ناشناخته نیست ولی علل آن متعدد است و علت خاصی را به طور قطع نمی‌توان تعریف کرد از عوامل منظور در ایجاد این انحراف ستونی می توان : ۱-جنس (در دختران ده برابر شایع‌تراست) ۲-سن (شدت بالای پیشرفت انحراف در زمان بلوغ) ۳- هورمون‌ها ۴- شلی رباط‌ها  ۵-وراثت 6- محیط ورفتارهای فیزیکی و… اشاره کرد.

نکته مهم آن که کج نشستن و کج مطالعه کردن علی‌رغم توصیه نشدن، جزو علل اثبات شده ایجاد انحراف نمی‌باشد. وراثت نیز نقش ده درصدی دراین مقوله ایفا می‌کند به نحوی که احتمال درگیری فرزند یک مبتلا حدود ده درصد است ولی در کژپشتی مادرزادی این احتمال صفر درصد است .

درمان بیماری اسکولیوز

درصورتی که تشخیص درسنین بالا و یا درسنین کم ولی زوایا بالا داده شود درمان پیچیده‌تر و به عبارتی غیر قابل جبران می‌شود. از آنجا که کمربندهای طبی مخصوص دراین زمینه به شرط رعایت سنی بیمار و زاویه‌ای انحراف، فقط جنبه پیشگیری کننده وحفاظتی دارند و نه جنبه اصلاحی. بنابراین غربالگری و تشخیص این کژپشتی که درجوامع غربی تا ۳ درصد و در اصفهان (مطالعه نویسنده وهمکاران ۱۳۹۳) درحدود ۱ درصد جامعه دانش‌آموزی است.

باید بر اساس یک برنامه‌ریزی و آگاهی ویژه انجام شود. وسعت این آمادگی و آگاهی باید از خانه و والدین شروع شود و تا مدرسه امتداد یابد. در غیر این صورت تاوان این ناشناختگی را باید نوجوانان با عمل‌های جراحی سنگین و عوارض روحی سنگین‌تر پرداخت کنند.

وراثت و بیماری اسکولیوز

سوالی که خیلی بیماران بیماری اسکولیوزی درسنین حاشیه ازدواج می‌پرسند اغلب در این مضموم است که آیا این بیماری کژپشتی به فرزند آینده من هم منتقل می‌شود یا نه؟ درجواب گفته می‌شود که اول باید نوع کژپشتی یا گوژپشتی مشخص شود تا جواب آن‌ را ارائه داد. بیماری اسکولیوز شایع‌ترین انحراف ستون فقرات در بشر است که گاها تا ۲ درصد از جامعه را درگیر می‌کند.

شایع‌ترین علت بیماری اسکولیوز ناشناخته است واژه ناشناخته برمی‌گردد به این موضوع که علت‌های متعدد محیطی وژنتیکی دراین امر دخیل هستند. این فاکتورها عبارتند از هورمون‌ها و جنس دختر یا پسر و رفتارهای فیزیکی وراثت.

نقش وراثت در بیماری اسکولیوز مادرزادی نقش بی‌رنگی است و احتمال انتقال به فرزند آینده صفر است. در این انحراف یک رخداد در هفته ۵ جنینی رخ می‌دهد درست در زمانی که قلب و کلیه‌ها درحال تشکیل هستند. این نقش دربیماری اسکولیوز ناشناخته درحدود ۱۰ درصد است.

یعنی از هر ده فرزند یک بیمار کژپشتی یک فرزند درگیری ستون فقرات پیدا می‌کند. نقش وراثت دربیماری‌های زمینه‌ای بیماری اسکولیوز مثل اختلالات عصبی عضلانی خیلی زیاد می‌شود برای مثال درمیوپاتی‌ها و نوروپاتی‌ها ارثی این نقش بسیار چشم‌ گیرتر می‌شود به نحوی که حتی می توان کروموزوم مسئول این مشکل را پیش‌بینی کرد.

از علم وراثت در جهت احتمال ایجاد یک انحراف در آینده و یا احتمال پیشرفت یک انحراف موجود در آینده می‌توان کمک گرفت. تست‌های بزاقی این کمک را در راستای بررسی این پیش‌بینی‌ها انجام می‌دهد.

بیماری اسکولیوز بالغین

بیماری اسکولیوز یا کژپشتی به انحراف بیشتر از ده درجه ستون فقرات در نمای رخ تعریف می‌شود. به بیماری اسکولیوزی که بعداز ۱۸ سال تشخیص داده می‌شود بیماری اسکولیوز بالغین گفته می‌شود. این بیماری انحرافی درستون فقرات به دودسته کلی تقسیم می‌شوند: ۱- بیماری اسکولیوز ناشناخته و ۲-بیماری اسکولیوز تخریبی ناشی از صدمه دیسک ومفاصل پشتی ستون فقرات.

دربیماری اسکولیوز ناشناخته که علت واحد و مشخصی ندارد معمولا انحراف را به عنوان یک داغ ازسنین نوجوانی به جوانی منتقل می‌کنند ولی در نوع تخریبی به تدریج و با افزایش سن انحراف ستون رخ می‌دهد. هردو نوع باگذشت زمان قابل پیشرفت است اما در نوع ناشناخته شدت پیشرفت انحراف به شدت پیشرفت دوران نوجوانی نمی‌باشد.

اگر انحراف به ۳۰ درجه برسد برجستگی واضحی درستون فقرات ظاهر می شود که تشخیص آن برعوام آسان است. و اگراین زاویه  به ۵۰ درجه یا بیشتر برسد احتمال پیشرفت خیلی زیادتر می‌شود. درمواردی که انحراف به ۸۰ درجه می‌رسد احتمال اختلالات تنفسی وقلبی بالا می‌رود. بعضا این انحرافات سبب تنگی کانال نخاعی ونقص عصبی و گاها فلجی می‌شود.

از عوارض قلبی ریوی و محدودیت‌های حرکتی که بگذریم مهم‌ترین مشکل این افراد اختلالات روحی وروانی به خصوص درحاشیه ازدواج آن‌ها می‌باشد.

یکی از سوالات شایع این افراد احتمال انتقال این صفت به نسل بعدی است. احتمال انتقال انحراف درکژپشتی ناشناخته به فرزند حدود ۱۰ درصد است.

تشخیص و درمان بیماری اسکولیوز بالغین

تشخیص: معمولا بالینی است ودر رادیولوژی شدت ضایعه و در موارد شک به تنگی نخاعی انجام MRI لازم می‌شود.

درمان: برخلاف بیماری اسکولیوز ناشناخته نوجوانی که در شرایطی کمربند طبی جایگاه می‌یابد دراین نوع از کژپشتی بریس کاربردی ندارد. دراکثریت موارد فیزیوتراپی و ورزش‌های هوازی تنه و تغییر رفتارهای روزمره درمان اصلی و نگه‌دارنده این بیماری است. انحراف معمولا پایدار است و همه اقدامات در جهت جلوگیری از پیشرفت است.

جراحی در موارد نادر جایگاه می‌بابد واگر هم برنامه‌ریزی شد معمولا به نیت اصلاح و زیبایی نمی‌باشد. جراحی ستون فقرات معمولا جهت رفع فشارهای عصبی انجام می‌شود در صورتی که زاویه انحراف از ۳۰ درجه گذشته باشد علاوه بر فشار زدایی عناصر استخوانی و رباطی، وسیله‌گذاری و فیوژن مهره‌ای و اصلاح نسبی انحراف جایگاه می‌یابد. درموارد خاص در سنین جوانی در صورتی که زاویه انحراف از ۵۰ درجه عدول کند جراحی اصلاحی نیز جایگاه می‌یابد که هزینه و خطرات زیادی را به همراه دارد.

سخن پایانی: بیماری اسکولیوز می‌تواند در صورت عدم پیشگیری یا توجه به یکی از بیماری‌های مهم برای هر فرد تبدیل شود. توجه به نحوه نشستن، برخواستن و راه رفتن می‌تواند در بروز این مشکل در طولانی مدت جلوگیری کند.