پیشگیری از بیماری ها در جامعه امروزی یکی از مهمترین اولویت ها برای سلامتی افراد و جامعه می باشد. یکی از اختلالات مربوط به ستون فقرات که امروزه بسیار شایع شده است، اسکولیوز نام دارد. اسکولیوز، یک اختلال انحنایی در ستون فقرات است که می تواند تأثیرات منفی بر روی سلامت و کیفیت زندگی افراد بگذارد. یکی از پرسش هایی که فکر افراد مختلفی را درگیر خود می کند این است که آیا اسکولیوز به صورت ارثی به فرزندان منتقل می شود یا خیر؟ برای پاسخ به این پرسش، با ما در این مقاله همراه باشید.
اسکولیوز چیست؟
همانطور که پیش از این گفتیم اسکولیوز یک نوع اختلال در ستون فقرات است که در آن انحنای غیرطبیعی و جانبی (جابجایی به یک یا دو طرف) در ستون فقرات در امتداد ناحیه عمودی بدنایجلد می شود. به عبارت دیگر، ستون فقرات از حالت عمودی خود منحرف شده و به یک یا دو طرف خمیده می شود. این انحنا معمولاً به شکل S یا C دیده می شود و می تواند در هر بخش از ستون فقرات اتفاق بیافتد.
علت اسکولیوز چیست؟
علت ایجاد اسکولیوز معمولاً به ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی برمی گردد. در ادامه به برخی از عوامل مهم که در ایجاد اسکولیوز می تواند موثر باشد، می پردازیم
ژنتیک نقش مهمی در ایجاد اسکولیوز دارذ به طوری که تحقیقات نشان داده است که وجود سابقه اسکولیوز در خانواده می تواند احتمال ابتلا به این اختلال را در فرزاندانشان افزایش دهد. اما تنها دلیل ایجاد این اختلال، ژنتیک و وراثت نیست که این موضوع نشان می دهد عوامل ژنتیکی در کنار عوامل دیگر می تواند منجر به ایجاد این ناهنجاری شود.
یکی دیگر از علل ایجاد اسکولیوز فعالیت های روزانه و نشستن نادرست است. شیوه نشستن و ایستادن نادرست باعث ایجاد فشار بر ستون فقرات و در نهایت و ایجاد انحناها در آن می شود. نشستن بر روی صندلی های نامناسب یا ایستادن بر روی یک پا و به عبارتی انداختن وزن بر روی یک پا می تواند باعث تشدید این انحنا شود.
تفاوت های طولی بین اندام ها نیز می تواند باعث ایجاد تنش و تغییر در ستون فقرات شود. ضعف عضلات از دیگر عوامل ایجاد این اختلال می باشد، زیرا ضعف عضلات پشت و شکمی می توانند باعث از بین رفتن تعادل عضلانی و در تهایت منجر به انحناهای ستون فقرات شوند.
برخی از افراد نیز ممکن است بر اثر تروما یا آسیب های جسمی اسکولیوز را تجربه کنند.
به طور کلی ایجاد اسکولیوز به عوامل متعددی برمی گردد و ترکیبی از این عوامل می تواند باعث ایجاد و تشدید این اختلال شود.
اسکولیوز چه علائمی دارد؟
علائم اسکولیوز می تواند متنوع باشد و به شدت انحنا و محل وجود آن بستگی دارد. در برخی افراد، اسکولیوز ممکن است به صورت خفیف و بدون علائم واضحی تا مراحل پیشرفته و شدید پیش برود. در ادامه به بررسی، برخی از علائم رایج در اسکولیوز می پردازیم:
- انحراف قابل مشاهده در نمای جلویی بدن: انحراف در قسمت جلویی بدن یکی از علائم آشکار اسکولیوز است که در آن ستون فقرات از حالت عمودی خارج می شود و از جلو به شکل یک منحنا دیده می شود. این انحنا ممکن است به شکل منحنی S یا C ظاهر شوند.
- ناهنجاری در پشت: انحناهای ستون فقرات می توانند در نمای پشت بدن نیز مشاهده شوند که ممکن است در مواردی که اسکولیوز شدیدتر است، در محدوده های مختلف ستون فقرات رخ دهد.
- تفاوت در ارتفاع شانه ها: در برخی موارد، تفاوت مشخص در ارتفاع شانه ها می تواند نشان دهنده انحناهای ستون فقرات باشد.
- درد پشت و گردن: اسکولیوز می تواند باعث ایجاد درد و ناراحتی در منطقه پشت و گردن شود که ممکن است به دلیل تنش عضلاتی یا فشار بر عصب ها باشد.
- مشکلات تنفسی: در موارد شدید اسکولیوز، ستون فقرات ممکن است به گونه ای تغییر یابد که بر تنفس تاثیر بگذارد و مشکلات تنفسی ایجاد کند.
- عدم تناسب و تعادل بدن: انحناهای ستون فقرات می تواند در عضلات و تعادل بدن تنش ایجاد کنند، که ممکن است منجر به ایجاد مشکلاتی در راه رفتن یا انجام فعالیت های روزمره شود.
اگر احساس می کنید که شما یا فردی دیگر ممکن است اسکولیوز داشته باشید، بهتر است که با پزشک متخصص مشورت کنید. پزشک می تواند با توجه به وضعیت شما شدت و نحوه درمان اسکولیوز را تشخیص دهد.
نقش ژنتیک در ابتلا به اسکولیوز
همانطور که پیش از این هم گفتیم اسکولیوز یکی از شایع ترین اختلالات اسکلتی-عضلانی در کودکان و نوجوانان است که با انحراف جانبی ستون فقرات مشخص می شود. علی رغم اینکه علت دقیق بروز اسکولیوز هنوز به طور کامل شناخته نشده است، بررسی های زیادی نشان داده اند که عوامل ژنتیکی و ارثی نقش بسزایی در ایجاد این بیماری دارند.
به طوری که خطر ابتلا به اسکولیوز در افرادی که در خانواده آنها سابقه این بیماری وجود دارد، بسیار بالاتر از باقی افراد است. همچنین در دوقلوهای همسان اگر یکی از دوقلوها به این عارضه مبتلا باشد، احتمال ابتلای دوقلوی دیگر تا 70 درصد افزایش می یابد. بنابراین عوامل ژنتیکی مشترک در ابتلای دوقلوها نقش زیادی دارد.
علاوه بر این، چندین ژن شناسایی شده اند که با اسکولیوز در ارتباط هستند. مهم ترین آنها ژن CHD7 است که جهش در آن منجر به ایجاد نقص در پروتئین مربوطه شده و رشد طبیعی ستون فقرات را مختل می کند. بنابراین، شواهد قابل توجهی وجود دارد که نشان می دهد اسکولیوز یک اختلال با ماهیت ژنتیکی و ارثی است.
اما نکته حائز اهمیت این است که اسکولیوز به طور کامل ارثی نیست و اگر کسی سابقه خانوادگی این بیماری را دارد به این معنا نیست که فرزندشان صددرصد دچار این عارضه می شود، بلکه احتمال بروز آن بیشتر می شود.
فاکتورهای ژنتیکی موثر بر ابتلا به اسکولیوز
همانطور که گفتیم عوامل ژنتیکی در ایجاد اسکولیوز نقش بسزایی دارند. مجموعه ای از ژن های مختلف در ایجاد اسکولیوز دخیل هستند. شناسایی این عوامل ژنتیکی می تواند به ارائه راهکارهای تشخیصی و درمانی مناسب کمک کند.
در ادامه مهم ترین فاکتورهای ژنتیکی مرتبط با اسکولیوز را بررسی می کنیم:
- ژن CHD7: این ژن که در کروموزوم 8 قرار دارد، مهم ترین ژن شناخته شده مرتبط با اسکولیوز است. جهش در این ژن عامل اصلی سندرم CHARGE است که اسکولیوز یکی از مشخصه های آن می باشد.
- ژن های HOX: خانواده ژنی HOX در تنظیم الگوی تکامل ستون مهره ها نقش دارند. جهش در این ژن ها منجر به اسکولیوز می شود.
- ژنهای گیرنده استروژن: پلی مورفیسم ها در این ژن ها با افزایش خطر ابتلا به اسکولیوز در ارتباطند.
- سایر ژن ها: MATN1، MTNR1B، LBX1 و MMP3 از دیگر ژن های شناسایی شده مرتبط با اسکولیوز هستند.
آیا اسکولیوز به فرزند منتقل می شود ؟
همانطور که گفته شد اسکولیوز یک اختلال انحنایی در ستون فقرات است که می تواند به صورت ارثی به نسل های بعد منتقل شود، اما عوامل متعددی در تعیین احتمال انتقال این اختلال نقش دارند. اگر یکی از والدین اسکولیوز داشته باشد، احتمال انتقال به فرزندان حدود 30 تا 50 درصد است و اگر هر دو والدین اسکولیوز داشته باشند، احتمال انتقال افزایش می یابد.
باید به این نکته توجه داشت که عوامل محیطی نیز می تواند در توسعه اسکولیوز تأثیرگذار باشد. عواملی مانند نحوه نشستن و ایستادن، فعالیت های ورزشی مناسب، محدودیت های جسمی و غیره می توانند روی پیشرفت این اختلال تأثیرگذار باشند.
افرادی نیز هستند که سابقه خانوادگی ای در بروز این ناهنجاری ندارند، اما به آن مبتلا شده اند. بنابراین وراثت و ژنتیک به تنهایی در انتقال این اختلال به فرزندان نقش 100 درصدی ندارد.
در صورتی که نگرانی خاصی در این زمینه دارید، بهتر است با پزشک یا متخصص ستون فقرات مشورت کنید تا اطلاعات بیشتری درباره این موضوع دریافت کنید و در صورت لزوم، تشخیص و درمان مناسب با توجه به شرایط شما ارائه شود.
کلام آخر
ارثی بودن اختلالات جسمی می تواند نقش مهمی در انتقال آنها به نسل های آینده ایفا کند. اسکولیوز نیز یکی از این اختلالات است که به طور عمده از تغییرات در ساختار جسمی ناشی می شود و می تواند از نظر ژنتیکی به فرزندان منتقل شود. با این حال، تأثیر ارثی بودن آن در انتقال این اختلال وابسته به عوامل مختلفی است.